Nie wiem, jakie uczucia towarzyszyły Ci, gdy tydzień temu ogłoszono, że na wracamy do szkoły na ostatni miesiąc nauki. Mnie kompletnie sparaliżowały strach i niepewność. Siedziałam z szeroko otwartymi oczami i myślałam sobie:
Okej…
Czy ja jeszcze pamiętam, jak się stoi pod tablicą?
Jak się rozmawia na żywo z ludźmi?
Jak się pracuje z dala od komputera?
Czy moi uczniowie jeszcze pamiętają, jak się siedzi w ławkach?
Jak się pracuje w grupie na żywo?
Jakie zasady obowiązują w szkole?
Ponieważ miałam wtedy lekcję, od razu zapytałam moich uczniów, jak oni się czują z tą informacją i ich emocje były podobne do moich. Towarzyszyło im dużo obaw. Porozmawialiśmy o naszych wątpliwościach (tak! moich też!), zaakceptowaliśmy je i znormalizowaliśmy. Teraz czas na planowanie i działanie!
Jeśli rok edukacji zdalnej nie przekonał Cię do tego, że w szkole nie chodzi o oceny, to ja też teraz tego nie zrobię. Jeżeli natomiast te miesiące pokazały Ci, że powrót do szkoły nie musi polegać na nerwowym planowaniu sprawdzianów, nadganianiu materiału i nakładaniu na uczniów i na siebie ogromnej presji, to zapraszam Cię do skorzystania z moich pomysłów na integrację na języku polskim po powrocie do szkoły.
Zadania, które zaplanowałam, opierają się na kilku założeniach, o których chciałabym na początku wspomnieć.
Wychodzimy z ławek i ruszamy się. Myślę, że siedzenie godzinami przed komputerem dało nam się wszystkim we znaki. Nie chcę zamienić krzesła przy biurku na krzesło przy ławce. W czerwcu pogoda na pewno nam dopisze, więc chciałabym spędzić z moimi uczniami jak najwięcej czasu na dworze, a jeśli to nie będzie możliwe, to mam nadzieję, że przynajmniej efektywnie wykorzystamy przestrzeń w klasie.
Uczniowie mają inicjatywę. Mam pomysły na ćwiczenia. Wiem, jak chciałabym, żeby wyglądały moje lekcje. Zależy mi jednak na tym, żeby jak najwięcej działań było po stronie uczniów. To oni będą planować, jak właściwie zrealizują zadanie, które im zaproponuję. To oni będą pisać treść ćwiczeń, to oni będą układać przykłady i wreszcie – to oni będą samodzielnie oceniać swoją wiedzę.
Działamy wspólnie. Na moich lekcjach uczniowie dużo pracowali w grupach również on-line. Chciałabym jednak, żeby sobie przypomnieli, jak to jest pracować razem na żywo.
Powtarzamy, ale nie sprawdzamy. Ostatni miesiąc nauki to dla mnie czas podsumowań. Zawsze staram się prowadzić wtedy takie lekcje, które pomogą uczniom usystematyzować wiedzę i przećwiczyć umiejętności zdobyte w czasie całego roku nauki. To nie ja będę jednak weryfikować, ile zostało im w głowach. Wolę, żeby dokonali samooceny. Ja natomiast będę się przyglądać ich zmaganiom i zanotuję sobie, od czego zacznę powtórkę we wrześniu. Nie będę oceniać ich za to, jak dużo udało im się zrobić samodzielnie w czasie edukacji zdalnej.
Skoro już wiem, po co wracam z moimi uczniami do szkoły, to teraz przejdę do omówienia działań, które dla nich zaplanowałam.
1. Gramatyczne podchody
Uczę w tym roku klasy 5. i 6., więc za nami rok pełen gramatyki. Części mowy i części zdania towarzyszyły nam przez ostatnie miesiące. Chciałabym zatem, żeby moi uczniowie podsumowali to, czego się nauczyli. Jeśli również planujesz powtórkę z gramatyki, zaproś swoich uczniów na podchody.
Podziel uczniów na grupy i przyporządkuj każdej grupie zagadnienia, np. jedna grupa zajmie się odmiennymi częściami mowy, druga grupa nieodmiennymi, a trzecia częściami zdania. Najpierw poproś każdą z grup o przygotowanie kilku zadań dotyczących zagadnień, które otrzymali. Zbierz zadania i skopiuj je tak, by starczyło ich dla każdej z grup. Warto powiedzieć uczniom, żeby przygotowali także odpowiedzi do zadań, które potem posłużą grupom do dokonania samooceny.
Na kolejnej lekcji zaproś uczniów na wycieczkę. Możesz zabrać swoich uczniów do pobliskiego parku, na boisko szkolne albo po prostu na spacer po szkolnych korytarzach. Każda z grup przed rozpoczęciem lekcji będzie musiała ukryć swoje zadania.
Lekcję rozpocznijcie oczywiście od poszukiwania zadań innych grup. Gdy każda grupa będzie miała już komplet ćwiczeń, uczniowie powinni je rozwiązać. Warto zachęcić ich do tego, by podzielili się zadaniami i pracowali w podgrupach, a w razie wątpliwości konsultowali się z całą grupą.
Gdy uczniowie rozwiążą zadania, rozdaj im przygotowane przez ich kolegów i koleżanki (i oczywiście sprawdzone przeze Ciebie) odpowiedzi. Uczniowie powinni sprawdzić, czy wykonali ćwiczenia poprawnie, a jeśli znajdą jakieś błędy – poprawić je i omówić w swojej grupie, z czego wynikała pomyłka.
Jeśli chcesz wprowadzić element rywalizacji, za każde poprawnie wykonane zadanie uczniowie mogą przyznawać sobie punkty. Potem sprawdźcie, która drużyna poradziła sobie najlepiej. Ja jednak wolę postawić na współpracę, a nie na rywalizację.
2. Powtórkowy teleturniej
Jeśli Twoi uczniowie lubię rywalizację i motywuje ich ona do działania, możecie zorganizować powtórkowy teleturniej.
Poproś uczniów, by spisali na kartkach pytania dotyczące wszystkiego, co robiliście w tym roku. Zbierz kartki i stwórz pulę pytań. Następnie podziel uczniów na drużyny i zobaczcie, kto poradzi sobie najlepiej!
Jeśli chcesz wprowadzić dodatkową atrakcję, poproś jednego z uczniów do prowadzenia teleturnieju. Będziecie się świetnie bawić!
3. Ortograficzny refleks
Ortografię zawsze warto powtórzyć. Warto również ćwiczyć koordynację ręka-oko oraz pamięć. No i warto się trochę pośmiać. Jednym z moich ulubionych ćwiczeń na rozruszanie uczniów jest następująca zabawa w kręgu.
Każdy uczeń wymyśla sobie jedno słowo. Jeśli chcesz akurat ćwiczyć ortografię, może to być na przykład słowo zawierające ch albo ó. Jeśli jednak chcesz, by uczniowie powtórzyli coś innego (np. słówka na lekcji języka obcego, których się ostatnio uczyliście), zasada może być inna. Uczniowie podają sobie w kręgu piłkę zgodnie z ruchem wskazówek zegara i mówią na głos swoje słowo. Po kilku powtórzeniach odwróć kierunek podawania piłki i poproś uczniów o powtórzenie słowa osoby, która stoi przed nimi. W ten sposób każdy z uczniów ma do zapamiętania dwa słowa – swoje oraz ucznia stojącego po lewej stronie.
I teraz zaczyna się zabawa! Poproś uczniów, by się wymieszali. Na początku ich zadanie polega na odtworzeniu kolejności słów. Zawsze rzucają piłkę do tej samej osoby i mówią to samo słowo. Po kilku zmianach miejsc, gdy idzie im to dobrze, poproś ich o odtworzenie kolejności odwrotnej. Gdy opanują ten etap, każda osoba może w dowolnym momencie odwrócić kolejność przez dwukrotne tupnięcie.
I mój ulubiony etap! Gdy uczniowie opanują obie sekwencje i nie będzie im to sprawiać trudności, dodaj drugą piłkę. Jedna piłka idzie w przód, druga w tym samym czasie idzie w tył. Jeśli dobrze sobie radzicie (mam nadzieję, że Ty też grasz!), dodaj możliwość zmiany kolejności, a jeśli i to nie sprawia Wam problemu, dodaj trzecią, a może i czwartą piłkę.
Na początku będzie dużo śmiechu i pomyłek. Nie zrażajcie się! Przejście każdego etapu daje ogrom satysfakcji!
4. Na tropie lata
W czerwcu będziemy już jedną nogą na wakacjach. Poobserwujmy zatem wspólnie, w jaki sposób zmienia się świat w czasie tej pory roku. Mam to szczęście, że pracuję niedaleko lasu, więc mogę zabrać tam moich uczniów na wycieczkę. Do przeprowadzenia tej lekcji wystarczy jednak nawet odrobina zieleni w parku albo na terenie szkoły.
Przygotuj uczniom karty obserwacji. Dopasuj je do miejsca, w którym będziecie pracować. Ponieważ ja idę do lasu, będziemy mieć wiele elementów do obserwacji. Drzewa, krzewy, owady, ptaki, niebo. Podziel uczniów na grupy i poproś, by zapisali wszystkie swoje obserwacje związane z tymi elementami oraz wskazali, w jaki sposób wiążą się one z nadchodzącym latem. Następnie poproś uczniów, by zaprezentowali swoje obserwacje w formie krótkiej opowieści o swojej wycieczce.
Podsumujcie pracę grup. Usiądźcie w kręgu i wysłuchajcie wszystkich opowieści.
5. Opowiem ci moją historię
Wszyscy lubimy słuchać opowieści. Poproś uczniów o to, by każdy z nich wymyślił jedną historię. Może być prawdziwa, może być zmyślona, może zawierać również i elementy fikcyjne, i prawdziwe.
Podziel uczniów na grupy i poproś, by każdy uczeń opowiedział swoją historię. Inni członkowie grupy powinni wskazać w każdej opowieści elementy prawdziwe i fikcyjne. Możesz również zrobić to ćwiczenie z całą klasą. Musisz się jednak liczyć z tym, że wówczas zajmie ono więcej czasu i uczniowie mogą się nim znudzić. Jeśli jednak lubicie opowiadać sobie historie, pracujcie wspólnie!
6. Wspólna opowieść
Uważam, że opowiadanie i tworzenie historii jest niezwykle integrującym doświadczeniem. Dlatego od czasu do czasu zapraszam moich uczniów do tworzenia wspólnych opowieści.
Czasami robimy to całą klasą, czasami dzielę uczniów na grupy. Zasada jest prosta – każde kolejne zdanie dopisuje inna osoba. Jeśli chcę poświęcić na to zadanie mniej czasu, każda grupa tworzy jedną historię. Jeśli jednak chcemy się pobawić dłużej, każdy uczeń dostaje kartkę i pisze zdanie rozpoczynające jego historię. Następnie uczniowie wymieniają się kartkami w grupie i tworzą kilka opowieści równocześnie.
Moi uczniowie najbardziej lubią w tej zabawie moment, w którym wspólnie siadamy i czytamy wszystkie napisane przez nich historie. Pamiętaj, żeby nie pomijać tego etapu!
Zaproponowane przeze mnie ćwiczenia mają na celu integrację uczniów. Ponieważ zależy mi również na tym, by wpleść w te lekcje elementy polonistyczne, w każdym zadaniu ćwiczymy również konkretną umiejętność lub utrwalamy jakąś partię materiału. Być może poczucie bezpieczeństwa moich uczniów będzie tak mocno zachwiane po powrocie, że ważniejsze będzie po prostu rozmawianie o ich odczuciach, obawach i planach. A być może będą mieli po prostu potrzebę spotkania się i opowiedzenia, co się u nich dzieje. To też jest ok. W takim wypadku zaczniemy od tego ćwiczenia:
7. Masz minutę
Jeśli Twoi uczniowie muszą się wygadać po długim czasie izolacji albo wręcz przeciwnie – zapomnieli, jak przyjemne jest dzielenie się doświadczeniami, zaproś ich do tej zabawy.
Przygotuj kilka tematów do rozmowy. Zacznij od czegoś prostego:
Co robiłeś_łaś w ostatni weekend?
Jakie masz plany na wakacje?
Jaką ciekawą książkę ostatnio przeczytałeś_łaś?
A potem przejdź do trudniejszych tematów:
Co pomyślałeś_łaś, gdy się dowiedziałeś_łaś, że wracamy do szkoły?
Jak się czujesz po powrocie?
Co było dla Ciebie najtrudniejsze w czasie edukacji zdalnej?
Chciałbym_łabym ci powiedzieć, że…
Pamiętaj, żeby zacząć od pytań na rozgrzewkę, nie narzucaj od razu zbyt trudnych tematów do rozmowy.
Podziel uczniów na pary. Powiedz im, jaki jest temat do rozmowy i daj im minutę. W czasie tej minuty jedna osoba z pary powinna mówić, a druga osoba – słuchać. Ważne jest to, żeby sobie nie przerywać i niczego nie komentować. Przez kolejną minutę mówi druga osoba z pary. Potem poproś uczniów o zmianę par. Zaproponuj kolejny temat do rozmowy i znów daj po minucie na mówienie każdej osobie z pary. Zachęć uczniów do tego, by nie wracali do par, w których już rozmawiali.
Na koniec lekcji zostawcie sobie kilka minut na podsumowanie. Zapytaj uczniów, jak się czuli w czasie tego ćwiczenia. Co było dla nich łatwe, a co sprawiło im trudność.
Pamiętaj, by na początku powiedzieć swoim uczniom, że milczenie też jest ok. Jeśli jedna osoba z pary skończy mówić po 20 sekundach, zachęć uczniów do tego, by pozwolili sobie na chwilę ciszy, zaakceptowali ją i nie starali się jej zagadywać.
Jeśli Twoi uczniowie będą potrzebować dodatkowego wsparcia emocjonalnego, planuj lekcje w taki sposób, by odpowiadały na ich potrzeby. Jeżeli szukasz inspiracji do tego typu lekcji, zachęcam Cię do pobrania zeszytu ćwiczeń, który przygotowałam ostatnio do swojego artykułu o Porozumieniu bez Przemocy. Znajdziesz w nim scenariusze lekcji dotyczących mocnych i słabych stron, wartości i potrzeb, karty pracy pasujące do tych scenariuszy oraz materiały do pracy własnej, które możesz wykorzystać do pracy nad swoimi emocjami i potrzebami albo rozdać je uczniom do samodzielnego wypełnienia.
Koniecznie daj znać w komentarzu, jak Ty się czujesz przed powrotem do szkoły! Pamiętaj, że nie ma pozytywnych i negatywnych emocji i wszystko, czego teraz doświadczasz, jest ok!