Mimo że raporty dotyczące czytelnictwa w Polsce nie są zbyt optymistyczne, musimy zauważyć, że jeszcze nigdy w historii człowiek nie był otoczony taką ilością tekstu jak w naszych czasach. Nie tylko czytamy niebywałą ilość tekstów, lecz także stajemy się ich autorami. Jesteśmy przyklejeni do telefonów i komputerów, smsujemy, postujemy, reagujemy, tworzymy blogi, fanpejdże, piszemy maile, wciąż coś czytamy i wciąż coś piszemy. Nie uciekniemy od słowa pisanego.
Wróciliśmy do szkół i wśród wielu wyzwań, z którymi się mierzymy, jest również powrót do ręcznego pisania. Dla mnie ta umiejętność jest ważna i moi uczniowie zawsze dużo piszą ręcznie. W okresie pracy zdalnej, żeby ułatwić życie sobie i im, prosiłam ich oczywiście o odsyłanie wypracowań w formie plików tekstowych, jednak nie chcę, żeby pisanie na komputerze zastąpiło na moich lekcjach pisanie w zeszytach. Dlatego chciałam dzisiaj opowiedzieć o tym, dlaczego uważam, że umiejętność ręcznego pisania jest ważna oraz przedstawić kilka pomysłów na to, w jaki sposób można zachęcić uczniów do pisania.
Dlaczego w ogóle warto pisać?
Gdy tworzymy tekst, samo pisanie jest jednym z zadań, które wykonujemy. Jest to praca, która składa się z wielu etapów i wymaga uruchomienia kilku procesów poznawczych, a wśród nich procesów koncentracji uwagi, pamięci, myślenia, tworzenia tekstu, tworzenia wiedzy oraz jej utrwalania. W czasie tworzenia tekstu procesy te nie następują po sobie, lecz uruchamiają się w różnych konfiguracjach. Dzięki temu osoba tworząca tekst uczy się bardziej efektywnie i rozwija swoją pamięć roboczą.
Pisanie jest związane z umiejętnością koncentracji uwagi. Człowiek, który często pisze, potrafi skupić się na wykonywaniu zadania i zaplanować je w taki sposób, żeby ograniczyć ilość rozpraszaczy w czasie pisania oraz wypracować nawyk ignorowania tych bodźców, których nie da się wyeliminować.
Ponadto osoba, która nie tylko dużo pisze, lecz także pracuje nad jakością swoich tekstów, kształtuje umiejętność logicznego myślenia oraz rozwija świadomość językową i kompetencję komunikacyjną.
Warto również zwrócić uwagę na to, że efektywne posługiwanie się słowem pisanym jest atrakcyjną umiejętnością na rynku pracy. W różnych branżach wymaga się obecnie prowadzenia korespondencji z klientami i współpracownikami czy tworzenia kontentu na media społecznościowe. Pisanie jest umiejętnością, którą należy ćwiczyć cały czas, jeśli chce się sprawnie tworzyć wartościowe teksty.
Dlaczego warto pisać ręcznie?
Mimo że już samo pisanie (bez względu na to, czy piszemy na komputerze czy ręcznie) wpływa pozytywnie na nasze kompetencje oraz sposób myślenia, to wciąż uważam, że warto dbać o to, by możliwie jak najwięcej pisać ręcznie.
Ręczne pisanie wspomaga uczenie się. Ręcznie piszemy wolniej niż na komputerze, więc gdy notujemy na papierze, musimy szybciej przetwarzać informacje i przeformułowywać myśli oraz syntezować treści, które do nas docierają. Ponadto w czasie ręcznego pisania pracują jednocześnie ręka i oko. Im więcej zmysłów angażujemy w czasie procesu uczenia się, tym więcej zapamiętujemy. Dotyczy to nie tylko zapisywanej treści, lecz także ortograficznej postaci wyrazu. Ludzie, którzy dużo piszą, mają mniej trudności z ortografią. Im więcej piszemy, tym bardziej automatyzujemy tę czynność.
Ręczne pisanie rozwija kreatywność. Odręczne spisywanie naszych myśli i spostrzeżeń pozwala zachować wewnętrzną równowagę, lepiej rozumieć emocje i rozwijać idee, które rodzą się w naszych głowach. Gdy piszemy ręcznie, tekst nabiera bardziej osobistego charakteru, jest mocniej związany ze sferą emocjonalną.
Ręczne pisanie stymuluje mózg do pracy. Mózg człowieka ma ograniczoną pamięć operacyjną. Gdy ręczne pisanie jest dla ucznia problematyczne, nie może się on skupić na planowaniu tekstu oraz na kreatywnym aspekcie tworzenia. Tylko uczeń, który sprawnie pisze ręcznie, ma wystarczająco dużo wolnej pamięci operacyjnej, by móc efektywnie tworzyć tekst. Jest to ważne nie tylko w kontekście egzaminów, lecz także robienia notatek czy pisania własnych tekstów. Dlatego właśnie uczymy się, jak podzielić pracę na etapy i dążymy do sprawienia, że część działań stanie się rutynowa. Ale! Warto pamiętać również o tym, że gdy mózg jest obciążony dużą ilością procesów poznawczych, wykształca nowe połączenia neuronalne, czyli uczy się. Do pewnego etapu zatem robimy wszystko, by ułatwić sobie pracę, z czasem jednak powinniśmy wykonywać coraz bardziej ambitne zadania, żeby zmusić nasze mózgi do pracy.
Jak zachęcić uczniów do pisania?
Zawsze staram się tłumaczyć moim uczniom, dlaczego się czegoś uczą. Moje cele nie muszą być spójne z ich celami, więc dążę do tego, by na początku lekcji wyjaśnić im, czego się nauczą i co dzięki temu zyskają. Uważam, że czynnik emocjonalny jest równie istotny jak czynnik edukacyjny. Uczeń, który nie lubi pisać, nie będzie miał motywacji do wykonywania zadań pisemnych i trudno mu będzie wykazać się w nich własną inicjatywą i kreatywnością. Zanim zatem poproszę moich uczniów o napisanie pierwszych tekstów argumentacyjnych, pokazuję im, że pisanie może być ciekawe i może sprawiać każdemu frajdę. Chciałabym podzielić się z Tobą kilkoma sposobami na rozbudzenie w uczniach miłości do pisania, które sprawdziły się na moich lekcjach.
Pisanie własnych książek. To jest sposób, który sprawdza mi się najlepiej. Każdy z moich uczniów co roku pisze własną książkę. Pierwszy tydzień nauki poświęcamy na wymyślanie bohaterów i fabuły oraz rozpoczęcie pisania historii. Regularnie wracamy do tych opowiadań w trakcie roku szkolnego. Niektórzy uczniowie kontynuują te same historie przez kilka lat, a inni tworzą co roku nową opowieść. Warto również od czasu do czasu zorganizować w klasie wspólne czytanie tych opowiadań. Dzielenie się efektami swojej pracy wpływa pozytywnie na motywację uczniów oraz wspiera ich pewność siebie.
Wymiany listów. W ostatnich latach międzyszkolne wymiany listów zrobiły się bardzo popularne. Wielu nauczycieli szuka szkół, z którymi mogliby nawiązać współpracę. Jeśli jednak uważasz, że jest to dla Ciebie zbyt duże przedsięwzięcie, możesz zachęcić uczniów do międzyklasowej wymiany korespondencji lub do pisania listów do innych uczniów z ich klasy.
Co roku proszę moich uczniów w czerwcu o napisanie do mnie listów, w których dzielą się swoimi przemyśleniami dotyczącymi moich lekcji. Kiedyś robiłam ankiety ewaluacyjne, jednak w liście otrzymuję o wiele więcej wartościowych informacji, które pomagają mi lepiej planować to, co robię z moimi uczniami.
Wspólne tworzenie opowieści. Od czasu do czasu zapraszam moich uczniów do tworzenia wspólnych opowiadań. Czasami robimy to całą klasą, czasami dzielę uczniów na grupy. Zasada jest prosta – każde kolejne zdanie dopisuje inna osoba. Jeśli chcę poświęcić na to zadanie mniej czasu, każda grupa tworzy jedną historię. Jeśli jednak chcemy się pobawić dłużej, każdy uczeń dostaje kartkę i pisze zdanie rozpoczynające jego historię. Następnie uczniowie wymieniają się kartkami w grupie i tworzą kilka opowieści równocześnie. Moi uczniowie najbardziej lubią w tej zabawie moment, w którym wspólnie siadamy i czytamy wszystkie napisane przez nich historie. Pamiętaj, żeby nie pomijać tego etapu!
Pamiętnik. Jeśli jedziecie na wycieczkę, jeśli organizujecie jakieś ważne wydarzenie w szkole lub zaangażowaliście się w ciekawy projekt, możesz poprosić swoich uczniów o spisanie ich doświadczeń w formie pamiętnika. Możesz również zachęcić uczniów do napisania pamiętnika z wakacji czy ferii. Pamiętaj jednak, że czynnik emocjonalny jest bardzo ważny, dlatego nie zmuszaj swoich uczniów do wykonywania zadań w czasie wolnym. Wakacje są okresem, kiedy zarówno uczniowie, jak i nauczyciele powinni odpoczywać. Jeśli proszę moich uczniów o napisanie pamiętnika z wakacji, nigdy nie zadaję obowiązkowej pracy domowej. Jest to praca dla chętnych, a forma jej wykonania jest dowolna. Dostaję zatem spisane pamiętniki, ale zdarzają się również pamiętniki w formie nagrań audio lub wideo czy w formie komiksów.
Moje przemyślenia o… Bardzo lubię słuchać moich uczniów, ich spostrzeżenia i pomysły nieustannie mnie zaskakują. Czasami mam wrażenie, że jeśli chciałabym wysłuchać wszystkiego, co mają do powiedzenia, nie starczyłoby mi na to życia. Dlatego regularnie proszę ich o spisywanie swoich przemyśleń. Gdy omawiamy temat, który wzbudza w klasie dużo kontrowersji i ciężko jest nam zakończyć dyskusję, proszę wówczas uczniów o spisanie tego, co jeszcze chcieliby dodać do naszej rozmowy.
Lekturownik. Lubię rutynę na lekcjach, jednak wiem, że łatwo może się ona przemienić w monotonię i niechęć do pracy. Czasami, gdy omawiam lektury, zwłaszcza te, które są oznaczone jako lektury obowiązkowe w podstawie programowej, mam wrażenie, że poświęcam bardzo dużo czasu na omówienie zagadnień dotyczących świata przedstawionego i potem brakuje mi go na zagadnienia problemowe. Sposobem na poradzenie sobie z tą trudnością może być lekturownik, czyli zeszyt, w którym uczniowie samodzielnie robią notatki dotyczące lektury. Mogą zacząć już w czasie czytania książki, dzięki czemu wyrabiają w sobie nawyk uważnego czytania i zaznaczania istotnych fragmentów w książce. Na pierwszych lekcjach, na których omawiamy lekturę, wracamy do tych notatek i uzupełniamy tylko to, czego uczniom brakuje. Zyskujemy tym samym więcej czasu na lekcji. Ponadto uczniowie tworzą w ten sposób materiały do powtórki przed egzaminem.
Zeszyt wypracowań. Moi uczniowie mają dwa zeszyty. W jedynym na co dzień notują, a w drugim piszą wypracowania. Tylko ten drugi zeszyt podlega mojej ocenie. Dzięki temu nie biorę na siebie odpowiedzialności za notatki moich uczniów. Notują dla siebie i robią to w taki sposób, który jest zrozumiały dla nich. Każdy uczeń prowadzi jeden zeszyt wypracowań przez cały okres, gdy go uczę. W każdej chwili może do niego zajrzeć i zobaczyć, jak pisał kilka miesięcy albo kilka lat wcześniej. W ten sposób uczniowie widzą, jakie robią postępy i wpływa to pozytywnie na ich pewność siebie i motywację do pracy.
Bardzo lubię pisać i uważam, że pisanie jest niezwykle istotną umiejętnością w życiu każdego człowieka. Jednym z moich nadrzędnych celów w pracy z każdą nową klasą, którą zaczynam uczyć, jest rozbudzenie w uczniach chęci do pisania i radości z tworzenia własnych tekstów. Dopiero gdy moi uczniowie chcą pisać i gdy widzą w tym sens, przechodzimy do pracy nad formą, kompozycją i poprawnością ich tekstów.
Jeśli szukasz więcej inspiracji na lekcje dotyczące pisania, zachęcam Cię to lektury artykułu o rozprawce oraz do zapisania się do Newslettera i pobrania darmowego e-booka. Znajdziesz w nim karty pracy, dzięki którym poćwiczysz ze swoimi uczniami formułowanie argumentów oraz pisanie rozprawek.
Czy Twoi uczniowie lubią pisać? Czy Ty lubisz uczyć pisania? Jakie są Twoje ulubione sposoby na uczenie tej umiejętności? Koniecznie daj znać w komentarzu!
Źródła: