Pierwsze kwarantanny w mojej szkole już się zaczęły. Część z Was jest już na pewno po pierwszych onlajnach w tym roku, część właśnie się z nimi zmaga, a reszta wstrzymuje oddech w oczekiwaniu na pierwsze uderzenie. Ale hej, nauczyciele, nauczycielki, dwa lata doświadczeń onlajnowych za nami! Zepnijmy się zatem i zastanówmy się, jak je konstruktywnie wykorzystać. Dlatego właśnie przychodzę dzisiaj do Ciebie z artykułem o narzędziach oceniania kształtującego, które pomogą Tobie i Twoim uczniom przygotować się do powrotu do nauczania zdalnego.
Dlaczego jesteśmy w lepszej sytuacji niż w poprzednich latach?
Mam wrażenie, że ostatnie dwa lata zupełnie nas zaskoczyły. Podczas pierwszego lockdownu naprawdę myśleliśmy, że zamykają nas w domach na dwa tygodnie. A potem na kolejne dwa tygodnie. I już na pewno na ostatnie dwa tygodnie. Zeszły rok też nie był dla nas łaskawy. Niby wiedzieliśmy, że i tak skończymy na onlajnie, ale jednak się łudziliśmy, że wytrzymamy trochę dłużej. Skakaliśmy trochę po hybrydowym nauczaniu, walczyliśmy z kwarantannami, aż w końcu pod koniec października sytuacja zamknięcia szkół się powtórzyła. Tak samo jak kolejny lockdown, zaskoczył nas powrót do szkoły w drugiej połowie maja. Tym razem mam wrażenie, że jesteśmy bardziej przygotowani. Przerobiliśmy już wszystkie scenariusze i nic nas nie zaskoczy.
Po dwóch latach pracy zdalnej jesteśmy bardziej zasobni nie tylko w doświadczenia, lecz także w materiały. Część lekcji mamy gotowych. Wiemy, co się sprawdziło, a co skończyło się fiaskiem. Nasze kompetencje cyfrowe również są bardziej rozwinięte. Znamy więcej aplikacji, więcej narzędzi cyfrowych, wiemy, gdzie szukać materiałów i jak udostępniać je uczniom.
Pamiętasz pierwsze lekcje online, na których głównie tłumaczyłeś_aś swoim uczniom, w co mają kliknąć, żeby znaleźć to, co chcesz im pokazać? To już przeszłość. Nasi uczniowie też mają za sobą różne doświadczenia i nagłe przejście na edukację zdalną nie jest dla nich już tak przerażające. Swobodnie korzystają z narzędzi, które im udostępniamy i po prostu… wiedzą, co mają robić.
Jak nie zaprzepaścić tego, czego się nauczyliśmy?
Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie wiele się nauczyli przez ostatnie lata. Zyskaliśmy nowe umiejętności, zdobyliśmy nową wiedzę i nauczyliśmy się rozwiązywać nowe problemy. W kolejnej fazie edukacji zdalnej nie będziemy już zatem walczyć o zdobywanie nowych kompetencji. Powinniśmy się jednak wyciągnąć wnioski z dotychczasowych doświadczeń i robić wszystko, żeby nie zaprzepaścić tego, czego już się nauczyliśmy. Żeby Was (i siebie) w tym wesprzeć, zapraszam na subiektywny przegląd narzędzi inspirowanych ocenianiem kształtującym, które pomogą nam to osiągnąć.
1. Ewaluacja ponad wszystko.
Skoro mamy wyciągnąć wnioski, z naszej dotychczasowej pracy, musimy zacząć od przeprowadzenia jej ewaluacji. Warto wykorzystać nie tylko to, co się udało, lecz także uczyć się na błędach. Pamiętaj jednak, że nie tylko ty-nauczyciel_ka masz swoje doświadczenia, mają je także uczniowie i warto, byś przeprowadził_a tę ewaluację z nimi.
Zaproś swoich uczniów do rozmowy na ten temat. Możesz im rozdać ankiety lub karty pracy, w których zapytasz ich o zdanie, a następnie wykorzystać te materiały w czasie rozmowy z nimi albo pominąć etap pisania i od razu przejść do dyskusji.
Zapytaj swoich uczniów o to, co im się podobało na lekcjach zdalnych, a co nie. Co było dla nich łatwiejsze w czasie edukacji online, a co sprawiało im więcej trudności niż dotychczas. Zadaj także pytania o to, czego się nauczyli w zakresie organizacji własnej pracy oraz w jaki sposób rozwinęły się ich kompetencje cyfrowe. Zastanówcie się też nad tym, jakie metody nauki okazały się skuteczne dla Twoich uczniów w trakcie samodzielnej pracy przed komputerem.
Na podstawie odpowiedzi na te pytania sformułujcie wspólnie wnioski – jakie szanse i jakie zagrożenia niesie ze sobą, nawet chwilowy, powrót do edukacji zdalnej?
2. Jeśli nie wiesz po co to robisz, to tego nie rób.
Przygotujcie checklistę, na której wypiszecie wszystkie zadania, jakie mieli uczniowie w czasie pracy zdalnej. Skupcie się nie tylko na treściach edukacyjnych. Zwróćcie uwagę na to, jakie umiejętności mogli rozwijać i jakie problemy związane z organizacją pracy musieli rozwiązywać. Wśród tych zadań zaznaczcie te, które nie sprawiały uczniom żadnej trudności oraz te, które okazały się dla nich dużym wyzwaniem. Zastanówcie się wspólnie, w jaki sposób poradzili sobie z nimi. Na podstawie tej listy poproś uczniów, by wyznaczyli sobie cele do pracy w razie ponownego przejścia na edukację zdalną.
Być może Twoi uczniowie mieli problem ze znalezieniem czasu na odpoczynek? Ich celem może być wówczas efektywne wykorzystywanie przerw z dala od komputera.
A może nie potrafili zorganizować swoich notatek? Wówczas ich celem może być wypróbowanie nowego systemu notowania i porządkowania notatek.
Może Twoi uczniowie mieli zbyt dużo rozpraszaczy w czasie lekcji? Ich cel może być zatem związany ze znalezieniem sposobów na zminimalizowanie ilości bodźców w czasie lekcji.
Jeśli uczniowie już teraz wyznaczą sobie cele i zastanowią się, w jaki sposób mogą je zrealizować, edukację zdalną rozpoczną z listą gotowych działań, które mogą zacząć wdrażać od zaraz.
3. Od celu do planu, od planu do działania.
Skoro Twoi uczniowie wiedzą, z czym mieli kłopot, przygotujcie w klasie listę pomysłów na rozwiązanie klasowych problemów. Zastanówcie się nad tym, co pomogło tym uczniom, którzy nie mierzyli się z taką trudnością, jakimi narzędziami się posługiwali, u kogo szukali pomocy, w jaki sposób organizowali swoją pracę. Przygotujcie listę sposobów na eliminowanie rozpraszaczy w czasie nauki, na efektywne planowanie pracy oraz na skuteczną komunikację z nauczycielami. Skupcie się na dobrych praktykach. Wykorzystajcie to, co się sprawdziło i przygotujcie listę nowych pomysłów.
4. Zadbajcie o pozytywne myślenie.
Są uczniowie, którzy lubią pracę zdalną, są nawet tacy, którzy pracują lepiej online niż w szkolnej ławce. Dla większości uczniów przychodzi jednak prędzej czy później moment, w którym mają dosyć, emocje biorą górę i nauka przestaje być priorytetem. Warto zawczasu zastanowić się, jak radzić sobie z trudnymi emocjami, jak umilać sobie czas i efektywnie odpoczywać oraz gdzie szukać pomocy.
Twoi uczniowie na pewno od dawna mają klasową grupę na jakimś komunikatorze. Zachęć ich do tego, by wykorzystywali ją również w takich sytuacjach. Przygotujcie listę polecajek książkowych, komiksowych, muzycznych, filmowych czy serialowych. Stwórzcie listę sposobów na szybki relaks. Przygotujcie kilka propozycji porannej gimnastyki. Jeśli okaże się, że macie dużo ciekawych pomysłów, może warto podzielić się nimi również z innymi klasami w szkole?
5. Stwórzcie plan działania hybrydowego.
Dzisiaj jesteście w szkole, jutro będziecie na kwarantannie, w poniedziałek znów wracacie do szkoły. Za chwilę może wszyscy będziemy się uczyć zdalnie, a po miesiącu może znów wrócimy do szkoły. Jeśli masz dwa odrębne systemy pracy – jeden na naukę zdalną, a drugi na stacjonarną – bardzo trudno będzie Wam poruszać się między tymi dwoma sposobami pracy. Stwórz zatem system, który będzie uniwersalny.
U mnie świetnie sprawdza się praca z planami tygodniowymi oraz kartami aktywności. Moi uczniowie co poniedziałek otrzymują listę zadań do wykonania przez cały tydzień. Jest to plan minimum, który musi być zrealizowany przez każdego ucznia. W kolejnym tygodniu weryfikujemy, czy wszyscy uczniowie zrealizowali plan. Jeśli im się to nie udało, muszą uzupełnić zaległości samodzielnie lub ze mną na konsultacjach. Raz w miesiącu sprawdzamy realizację wszystkich zadań i wypełniamy karty aktywności. Miesiąc jest dla nas nieprzekraczalnym terminem rozliczania się ze wszystkich zadań. Gdy jesteśmy w szkole, drukuję uczniom plany tygodniowe, gdy przechodzi na online, załączam je do lekcji w Librusie. Dzięki takiemu systemowi pracujemy efektywnie i w momencie, gdy znów lądujemy na zdalnym, nie frustrujemy się i płynnie przechodzimy o działania.
A co jeśli jeszcze nie korzystaliśmy z OK?
Łatwo jest wykorzystywać narzędzia oceniania kształtującego, gdy używa się ich na co dzień w szkole. Jednak nie oznacza to, że nie możesz się nimi inspirować, jeśli dotychczas nie pojawiały się na Twoich lekcjach. Są elementy, które możesz wprowadzić od razu.
1. Zadbaj o jasność komunikacji.
Mimo lekcji online większość zadań w czasie edukacji zdalnej uczniowie wykonują samodzielnie. Zadbaj zatem o to, by materiały, które im dostarczasz, były jak najbardziej jasne. Precyzyjnie formułuj polecenia i dołączaj do nich NaCoBeZu (Na Co Będę Zwracać Uwagę – kryteria sukcesu), dzięki którym uczeń będzie w stanie samodzielnie wykonać zadanie. NaCoBeZu przyda Ci się również w czasie formułowania informacji zwrotnej. Odnieś się do wymagań w czasie oceny w taki sposób, żeby uczeń miał jasność, co zrobił dobrze, a co jeszcze musi poprawić.
2. Ucz robienia planów.
Gdy dostarczysz uczniom listę zadań do wykonania, poproś ich, by rozplanowali je sobie w czasie, a następnie zweryfikowali, czy udało im się ten plan zrealizować. Przygotowujcie także wspólnie plany na początku lekcji, tygodnia czy działu. Jeśli szukasz narzędzi, które pomogą Ci wesprzeć uczniów w organizowaniu nauki, zajrzyj tutaj.
3. Pamiętaj, że oceny to nie wszystko.
Edukacja zdalna dobitnie pokazała nam, że ocenianie nie jest celem edukacji. Skup się zatem raczej na tym, by uczyć swoich uczniów, a nie na tym, by ich oceniać. Jeśli w Twojej szkole jest obowiązek wystawiania określonej liczy ocen w semestrze, zastanów się, w jaki sposób możesz je postawić, nie robić sprawdzianów. Sprawdzian online i tak nie da Ci informacji o tym, co Twoi uczniowie umieją, bo nie masz gwarancji, czy piszą go uczciwie. Skup się zatem na tym, by oceny, które wystawiasz były wspierające i motywujące do działania. Wymyśl ciekawy projekt, zaangażuj uczniów do pracy w grupach albo doceń po prostu ich aktywność na lekcjach.
Uczymy się dla siebie
Ocenianie kształtujące wspiera uczniów w budowaniu umiejętności uczenia się oraz samodzielnym rozwiązywaniu problemów. Dzięki OK uczeń dostaje narzędzia, które pozwalają mu wziąć odpowiedzialność za swoją naukę. W czasie uczenia się zdalnie uczeń musi wykazać się dużą samodzielnością i jeśli zna narzędzia OK, może je wykorzystać w samodzielnej pracy.
Jeśli szukasz więcej inspiracji na to, jak zaplanować lekcję w zgodzie z OK i wyznaczyć cele, które będą wspierać Ciebie i Twoich uczniów, zapraszam Cię na mój kolejny webinar, który odbędzie się w poniedziałek 8 listopada o 18:00. W czasie webinaru będę opowiadać o tym, jak zaplanować OK lekcje i zachęcić uczniów do wyznaczania celów indywidualnych. Ten webinar jest częścią serii: Jak rozpocząć pracę z ocenianiem kształtującym w szkole? Wcześniejsze webinary znajdziesz tutaj. Gdy zapisujesz się na webinar, dostajesz do niego dostęp za darmo na 24h, otrzymujesz karty pracy oraz możesz wziąć udział w sesji pytań i odpowiedzi po szkoleniu. Nie czekaj, zapisz się od razu!