Jeśli jeszcze nie stosujesz oceniania kształtującego, ale obserwujesz nauczycielskie media społecznościowe, to na pewno zdarza Cię się widujesz często takie określenia jak ocenianie kształtujące, OK lekcja czy OK zeszyt. Możliwe, że czasami gubisz się w tych pojęciach. Dlatego chciałabym Ci dziś wyjaśnić, czym jest OK lekcja i w jaki sposób możesz ją zaplanować i przeprowadzić.
Struktura
OK lekcja to lekcja przeprowadzona zgodnie z zasadami oceniania kształtującego, które wbrew temu, co sugeruje nazwa, ta metoda nie ogranicza się do samego oceniania, ale wyznacza zasady organizacji całego procesu kształcenia. Ocenianie kształtujące w swoich założeniach ma prowadzić do tego, by uczeń potrafił się uczyć samodzielnie, brać odpowiedzialność za swoją naukę oraz potrafił w świadomy sposób ocenić swoje postępy i zaplanować dalsze działania.
Żeby pomóc uczniom realizować te cele, nauczyciel pokazuje im schematy i struktury, które wspierają proces uczenia się, pomagają uczniom zrozumieć cel nauki oraz sformułować plan działania. Struktury te opierają się na schemacie CEL – REALIZACJA – EWALUACJA i są to właśnie te trzy elementy, które konstytuują OK lekcję.
Cel
Każde działanie, które planujesz jako nauczyciel_ka, powinno mieć swój cel. Zanim zatem przystąpisz do planowania swojej lekcji, zastanów się, co chcesz dzięki niej osiągnąć. Jakie umiejętności rozwinie na niej uczeń? Jaką wiedzę posiądzie? Jakie wartości dostrzeże? W jaki sposób ta lekcja zbliży go do zrealizowania szerszego celu długoterminowego?
Warto również pamiętać o tym, że cel lekcji powinien być wyrażony językiem ucznia oraz powinien być istotny z jego punktu widzenia. Jeśli uczysz polskiego i planujesz rozpocząć pisanie rozprawek ze swoimi uczniami, to dla Ciebie jako dla nauczyciela_ki ten cel jest istotny, ponieważ w dalszej perspektywie wiesz, że jest to forma, którą Twój uczeń będzie pisać na egzaminie ósmoklasisty, a potem na maturze. Z perspektywy ucznia 6. czy 7. klasy nie jest to jednak istotne, ponieważ te wydarzenia są dla niego tak odległe, że nie zmotywują go do działania. Pisanie rozprawek to jednak także umiejętność formułowania swojego stanowiska, argumentowania czy komponowania tekstu. Te umiejętności uczeń może wykorzystać od razu nie tylko w kontekście lekcji języka polskiego. Cel lekcji dla ucznia nie musi być zatem tożsamy z celem lekcji nauczyciela.
Gdy myślisz o celach, pamiętaj również, by nie wyznaczać ich za dużo. Na lekcji jesteś w stanie zrealizować jeden cel, dwa, może trzy. Jeśli wypiszesz ich dziesięć i rozpoczniesz lekcję od przedstawienia wszystkich tych celów uczniom, poczują się oni raczej zagubieni niż dobrze poinformowani. Dostrzeżenie i zrozumienie celu nauki pozwala uczniom odnaleźć motywację do podejmowania działań w szkole oraz dostrzegać, że potrzeba uczenia się nie sprowadza się wyłącznie do pisania sprawdzianów w szkole.
Zatem następnym razem, gdy Twoi uczniowie zapytają, po co się czegoś uczycie, nie denerwuj się. Zatrzymaj się, weź oddech, uśmiechnij się i odpowiedz na pytanie lub zachęć uczniów do tego, byście poszukali odpowiedzi wspólnie.
Realizacja
Jeśli już masz wyznaczony cel, możesz przejść do planowania samej lekcji. Wszystkie zadania, które przygotujesz, powinny zbliżać uczniów do realizacji celu, muszą być zatem sensowne i funkcjonalne.
Gdy chcesz przeprowadzić OK lekcję, skup się raczej na jakości zadań, a nie na ich ilości. Możesz oczywiście wprowadzić nowy temat lekcji, zrobić krótki wykład, a następnie przejść do mechanicznego wykonywania ćwiczeń z podręcznika. Jeśli uczysz matematyki albo gramatyki i wprowadzasz nowy temat, tak zaplanowana lekcja może okazać się skuteczna.
Jeżeli jednak chcesz skłonić swoich uczniów do myślenia, zaangażować ich do twórczej pracy albo do współpracy w małych zespołach, lepiej pomyśleć o bardziej złożonym ćwiczeniu, które będzie wymagało od uczniów zaplanowania działań, podzielenia się zadaniami i przeprowadzenia ewaluacji. Pamiętaj, że dobra lekcja to lekcja, na której uczniowie pracują więcej od Ciebie. Jeśli w czasie lekcji się nudziłeś_aś, to jest szansa, że Twoi uczniowie wówczas intensywnie pracowali!
Warto, by ćwiczenia, które zaplanujesz, wymagały różnorodnych działań i angażowały zmysły. Każdy z nas ma inny styl uczenia się, który zmienia się również w zależności od naszego nastroju oraz typu zadania, które wykonujemy. Niektórzy wolą cichą pracę w pojedynkę, inni potrzebują wymieniać się spostrzeżeniami w grupie, by się uczyć, a jeszcze inni potrzebują ruchu, który wspiera u nich proces zapamiętywania. Często nasi uczniowie jeszcze nie zdają sobie sprawy z tego, jakie działania w czasie nauki najbardziej im służą, więc to na nas, nauczycielach, spoczywa obowiązek zaplanowania różnorodnych zadań, które odpowiedzą na potrzeby wszystkich uczniów.
Zadbaj również o precyzyjne sformułowanie polecenia oraz kryteriów sukcesu, które pomogą uczniom w pełni zrozumieć, za co będą później oceniani.
Ewaluacja
Ostatnim elementem OK lekcji jest ewaluacja. Wiesz, jaki Twoja lekcja ma cel i wiesz, przy pomocy jakich zadań chcesz ten cel osiągnąć. Na koniec musisz zatem sprawdzić, czy Ci się to udało. Do ewaluacji możesz wykorzystać różnorodne narzędzia, w zależności od tego, jaki charakter miała Twoja lekcja.
Jeśli na lekcji wprowadzałeś_as nową partię wiedzy, sprawdź, jak Twoi uczniowie zapamiętali informacje, które im przekazałeś_aś. Zrób krótki quiz z wykorzystaniem kartek z odpowiedziami (każdy uczeń ma kartki z odpowiedziami A, B, C i podnosi odpowiednią kartkę po tym, jak przeczytasz pytanie). Zrób wyjściówkę, zadaj jedno pytanie i poproś uczniów, by udzielili Ci odpowiedzi na kartkach. Możesz także poprosić kilku uczniów z klasy o podsumowanie lekcji i wymienienie informacji, które ich zdaniem były najbardziej istotne.
Jeżeli Twoi uczniowie wykonywali zadanie, które wymagało od nich współpracy lub przećwiczenia nowych umiejętności, udziel im informacji zwrotnej, w której odwołasz się do polecenia oraz sformułowanych na początku lekcji kryteriów sukcesu. Wskaż jasno, co uczniowie zrobili dobrze, a nad czym jeszcze powinni popracować. Możesz im udzielić takiej informacji ustnie lub wykorzystać karty z szablonami ocen i zaznaczyć odpowiednie punkty, które zostały zrealizowane oraz te, nad którymi uczeń musi jeszcze popracować.
Pamiętaj, że nie zawsze to Ty musisz udzielać informacji zwrotnej. Możesz również skorzystać z narzędzi samooceny oraz oceny koleżeńskiej, które pomogą uczniom pogłębić refleksję nad tym, jak wykonać ćwiczenie prawidłowo oraz jak poprawić ewentualne błędy.
Ewaluacja może także dotyczyć samego procesu uczenia się. Czasami powtarzacie różne zagadnienia wielokrotnie i zadania, które planujesz, bardziej koncentrują się na szlifowaniu umiejętności miękkich niż na opracowywaniu konkretnej partii materiału z Twojego przedmiotu. W takim wypadku warto zaprosić do ewaluacji samych uczniów, którzy mogą się wypowiedzieć na temat tego, jak im się współpracowało w grupie, co im pomagało, a co im przeszkadzało oraz co mogą zrobić, by następnym razem pracować bardziej efektywnie.
Pamiętaj, że bez względu na to, jaką formę ewaluacji wybierzesz, warto wrócić na koniec lekcji do celu, który został na początku sformułowany oraz podsumować treści omówione na tej lekcji.
Jak to wszystko ogarnąć?
Gdy zaczynasz pracę z ocenianiem kształtującym, nie musisz od razu korzystać ze wszystkich narzędzi. Nigdy nie musisz korzystać ze wszystkich narzędzi, jeżeli nie odpowiada to potrzebom Twoich uczniów! Wybierz te elementy, które najlepiej Ci służą i z którymi czujesz się najpewniej i zacznij od nich.
Jeżeli temat oceniania kształtującego jest dla Ciebie nowy i chcesz się dowiedzieć, jak planować i prowadzić wartościowe OK lekcje, które zaspokajają potrzeby Twoich uczniów oraz są spójne z Twoimi priorytetami i wartościami, zapraszam Cię na czwarty już webinar z serii, w której opowiadam o tym, jak rozpocząć pracę z ocenianiem kształtującym w szkole.
Tym razem, w poniedziałek 6 grudnia o 18:00, porozmawiamy o tym, jak zaplanować lekcję zgodną z zasadami OK. Nie czekaj i zapisz się na webinar już dzisiaj! Gdy zapiszesz się na szkolenie, otrzymujesz do niego dostęp za darmo przez 24h, ponadto dostaniesz karty pracy, które zaczniemy wypełniać już w trakcie szkolenia oraz możesz wziąć udział w sesji pytań i odpowiedzi po webinarze.
Na poprzednich webinarach zajmowaliśmy się identyfikowaniem potrzeb uczniów, przygotowaniem uczniów i ich rodziców na rozpoczęcie pracy z OK oraz planowaniem i wyznaczaniem celów. Poprzednie webinary znajdziesz tutaj.