Gdy myślimy o talentach, często wyobrażamy sobie artystów – muzyków, pisarzy, aktorów… Nasze rozumienie pojęcia talent wydaje się być raczej wąskie, co potwierdza fakt, że nawet Słownik Języka Polskiego PWN definiuje talent jako „wybitne uzdolnienie do czegoś”. Ale przecież można mieć talent do wielu rzeczy. Można mieć talent do organizowania i planowania, do motywowania innych, do myślenia poza schematami czy do sumiennego wykonywania wszystkich zadań.
Właśnie takie rozumienie talentu jest bliskie twórcom tak zwanego testu Gallupa, czyli testu CliftonStrenghts, narzędzia psychometrycznego zaprojektowanego przez Donalda Cliftona w Instytucie Gallupa. Pracownicy instytutu definiują talent jako naturalny, powtarzalny wzorzec myślenia, odczuwania i działania. W teście Gallupa wyodrębniono 34 talenty podzielone na 4 domeny (myślenie strategiczne, budowanie relacji, wykonywanie i wpływanie). Wśród talentów można znaleźć takie jak empatia, intelekt, organizowanie, odpowiedzialność czy rywalizacja.
Według założeń Instytutu Gallupa talenty są powtarzalnymi wzorcami i mogą być dojrzałe lub nie. Osoba z niedojrzałym talentem organizacja będzie myśleć bardzo schematycznie, nieustannie planować, narzucać innym swój sposób myślenia, frustrować się, gdy inni nie będą się z nią zgadzać, takiej osobie będzie również trudno przejść od planowania do działania. Osoba, u której ten talent będzie dojrzały, będzie potrafiła zaplanować działania grupy i pokierować nimi w taki sposób, by wyznaczyć sobie i innym jasną ścieżkę działania. Będzie również akceptować ograniczenia innych i podchodzić do nich elastycznie.
Kiedy pierwszy raz usłyszałam o talentach Gallupa, zafascynowała mnie ta koncepcja i zaczęłam się zastanawiać, w jaki sposób mogliby pracować uczniowie w grupie, gdyby znali schematy działania swoje oraz swoich kolegów i koleżanek. Dużo łatwiej jest bowiem nie frustrować się, gdy zaakceptuję, że ja działam szybko, ale mój kolega lub moja koleżanka z ławki potrzebuje chwili, żeby przemyśleć problem i uporządkować go sobie w głowie, zanim przejdzie do działania. I nie musi to oznaczać, że ja pracuje niedokładnie, a on lub ona się leni i mozoli. Dzisiaj opowiem zatem o tym, jak można wykorzystać schematy działania uczniów, nazywane za Instytutem Gallupa talentami, do organizacji pracy w grupach w szkole.
Czy teraz wszyscy uczniowie powinni robić test Gallupa?
Istnieje wersja testu Gallupa dla młodzieży w wieku od 10 do 15 lat (Clifton Youth StrenghtsExplorer). Jest to jednak narzędzie płatne i dla wielu uczniów i ich rodzin zupełnie niedostępne. Są w sieci alternatywy dla testu Gallupa (również bezpłatne), jednak uważam, że można pracować ze schematami działania, mocnymi i słabymi stronami, również bez znajomości swoich talentów według nomenklatury Gallupa.
Nie jestem ekspertem od talentów Gallupa, w tym artykule będę posługiwać się zatem rozumieniem talentu zaproponowanym przez Instytut Gallupa, nie będę jednak odnosić się do terminologii ani definicji poszczególnych talentów Gallupa.
Jaka jest moja rola w grupie?
Kiedy uczę pracy w grupie, świadomie unikam określania ról grupowych. Uważam, że w zależności od sytuacji powinniśmy umieć przyjmować różne role w czasie pracy zespołowej i jeśli przywiążemy się do jednej konkretnej roli, zaczyna działać na nas mechanizm samospełniającej się przepowiedni. Jeśli mam cechy przywódcy, to nie oznacza, że zawsze w grupie będę liderem. Jeśli jestem duszą towarzystwa, moja praca w grupie nie powinna się ograniczać do rozśmieszania innych i motywowania ich do pracy. Jeśli jestem kreatywną osobą, to nie oznacza, że moim zadaniem jest wyłącznie wymyślanie nowych pomysłów. Bez względu na to, jakie są nasze naturalne predyspozycje, w życiu będziemy zmuszeni do przyjmowania różnych ról w zespołach. Jako nauczyciele i nauczycielki powinniśmy zatem dbać o to, by przygotować naszych uczniów do realizowania różnych działań w grupie.
Zamiast na cechach charakteru wolę się zatem skupiać na talentach oraz umiejętnościach. Ważniejsze od etykietowania jest bowiem rozpoznanie, jakie elementy pracy zespołowej sprawiają, że jej członkowie pracują efektywnie.
Jak pracuję w grupie?
Aby rozpoznać schematy działania moich uczniów, pomóc im wskazać ich mocne i słabe strony oraz określić, jak mogą działać dla dobra grupy, przygotowałam kwestionariusz, który możesz wykorzystać na lekcjach swojego przedmiotu lub na godzinie wychowawczej. Do kwestionariusza przygotowałam także pomocnicze sformułowania oraz kartę ewaluacji.
Gdy uczę pracy w grupie, chcę by moi uczniowie odpowiedzieli sobie na następujące pytania:
Pytania te dzielę na 3 grupy: umiejętności, warunki pracy i potrzeby.
Umiejętności. Aby efektywnie pracować w grupie, trzeba znać swoje możliwości i ograniczenia. Są uczniowie, którzy świetnie odnajdują się w określonych typach zadań. Niektórzy efektywnie zbierają informacje, inni są uzdolnieni manualnie, potrafią śledzić tok pracy grupy i notować w czasie dyskusji, a jeszcze inni lubią się wypowiadać publicznie i prezentować efekty pracy. Ważne jest, aby uczniowie wskazali, w czym się odnajdują najlepiej i wspierali grupę swoimi umiejętnościami.
W szkole powinniśmy pomagać rozwijać się uczniom na różnych płaszczyznach i oczywiście warto zachęcać do podejmowania działań spoza tych, które wydają się bezpieczne i komfortowe. Nie uważam jednak, żeby zmuszanie uczniów do tego w czasie pracy grupowej przyniosło oczekiwane efekty.
Uczeń, który ma trudności z publicznym wypowiadaniem się, powinien ćwiczyć tę umiejętność. Warto jednak, by to robił, gdy nie czuje presji grupy. Dużo łatwiej będzie mu się przełamać, by mówić w swoim imieniu niż wtedy, gdy spoczywa na nim odpowiedzialność za zaprezentowanie efektów pracy całej grupy.
W grupie kluczowa jest również komunikacja. Jeśli uczeń, który nigdy nie prezentuje pracy grupy, bo się wstydzi, wyrazi chęć, by to zrobić, a grupa go w tym wspiera, warto zachęcić członków grupy do zmiany. Jednak nie powinniśmy nikogo do tego przekonywać ani zmuszać. To członkowie grupy biorą odpowiedzialność za efekty swojej pracy i to oni powinni zdecydować, w jaki sposób zostaną one zaprezentowane.
Warunki pracy. To w tych punktach uczniowie określają swoje talenty i doprecyzowują, a jaki sposób się one przejawiają. Niektóre talenty lubią ciszę, inne luźną atmosferę i swobodne rozmowy. Niektórzy potrzebują do pracy wymiany poglądów, dyskusji, a inni możliwości samodzielnej pracy. Niektórzy muszą mieć swobodę działania i możliwość zmiany kierunku działań, a inni potrzebują jasno sformułowanego planu lub instrukcji działania. Niektórzy uczniowie wolą podzielić się zadaniami i pracować indywidualnie, inni będą działać wspólnie od początku do końca. Znajdą się tacy, którzy lepiej będą pracować pod presją czasu oraz tacy, którzy muszą dobrze rozplanować zadania, by efektywnie wykorzystać czas pracy. Żaden z tych stylów pracy nie jest lepszy. Ważne jest jednak to, aby jasno określić, w jakich warunkach uczniowie będą pracować oraz czy warunki te są spójne dla całej grupy.
Potrzeby. Według Marshalla Rosenberga, twórcy Porozumienia bez Przemocy, konflikt potrzeb jest jedynie barierą, na którą napotykamy i jest to konflikt, który zawsze da się rozwiązać, nawet wówczas gdy wydaje nam się, że potrzeby dwóch stron są ze sobą sprzeczne. Wychodząc od tego założenia, można zorganizować pracę w grupie w taki sposób, by odpowiedzieć na potrzeby wszystkich jej członków, pod warunkiem, że potrzeby te zostaną na początku jasno określone.
Jeśli jeden z członków grupy musi najpierw zgromadzić wystarczającą ilość informacji, by zacząć działać, a drugi woli od razu przejść do czynu i podejmować decyzje spontanicznie, wystarczy podzielić zadania w taki sposób, by mogli pracować w tym samym czasie. Jedna osoba zbiera informacje, a druga robi to, co można rozpocząć bez przygotowania, na przykład zaczyna projektować nagłówek plakatu, na którym grupa zaprezentuje efekty swojej pracy albo organizuje burzę mózgów wraz z członkami grupy, którzy nie są zaangażowani w zbieranie informacji.
Jeśli jeden z członków grupy lubi pracować w ciszy, a jego koledzy i koleżanki wolą pracować w luźnej atmosferze, wystarczy zadbać o taki podział zadań, by jedna osoba mogła pracować indywidualnie z boku.
Z potrzebami związany jest również system wartości każdego z członków grupy. Dla różnych osób mogą być ważne różne rzeczy w czasie pracy zespołowej. Ktoś może chcieć ukończyć zadanie jak najszybciej, innej osobie będzie zależeć na wypracowaniu innowacyjnego rozwiązania problemu, a jeszcze innej – na skrupulatnej realizacji instrukcji do zadania. Warto na początku ustalić wspólny cel (lub cele) grupy.
Jak wykorzystać informacje o swoich talentach i potrzebach do efektywnej pracy w grupie?
Gdy uczniowie wypełnią kwestionariusze i omówią je z kolegami i koleżankami i/lub z nauczycielem, powinni przystąpić do pracy w grupie! Warto zorganizować lekcje w taki sposób, by dać im możliwość pracy nad kilkoma zadaniami w różnych grupach. Za każdym razem uczniowie mogą sami wybierać grupy, stosując różne klucze. Raz mogą pracować z osobami, które mają podobne talenty i oczekiwania, a innym razem z uczniami, którzy mają inne talenty. Na takie eksperymenty można poświęcić kilka lekcji. Ważne jest jednak to, żeby po takim cyklu zajęć wrócić z uczniami do wypełnianych przez nich kwestionariuszy i przeprowadzić ewaluację.
Do ewaluacji mogą się przydać następujące pytania:
Dzięki takiemu cyklowi lekcji uczniowie dostrzegają schematy swoich zachowań i będą mogli je wykorzystać do bardziej efektywnej pracy w grupie. Zauważą również, w jakim środowisku pracuje im się najlepiej i co im daje praca z uczniami mającymi różne talenty i różne potrzeby.
Jeśli uważasz opisane przeze mnie narzędzia za wartościowe, koniecznie pobierz darmowe materiały, które przygotowałam.
A czy Ty znasz swoje talenty? Jak możesz je wykorzystać we wspieraniu swoich uczniów w czasie pracy w grupie?
Źródła: