Dużo na tym blogu mówię o tym, że nasi uczniowie są gotowi, by rozmawiać na różne tematy. Często są w stanie zaskoczyć nauczycieli swoją dojrzałością i otwartością. Jeśli chcemy wychować i wykształcić kolejne pokolenia, które będą gotowe na świadome życie w naszej rzeczywistości, które będą chciały działać lokalnie oraz angażować się w walkę z globalnymi problemami, musimy wyposażyć ich w rzetelną wiedzę, pokazać im wartościowe źródła, nauczyć ich weryfikować informacje oraz myśleć krytycznie.
Właśnie takie założenia przyświecają edukacji globalnej, której celem jest przygotowanie uczniów do funkcjonowania we współczesnym świecie. W ramach edukacji globalnej porusza się tematy związane z prawami człowieka, nowymi technologiami czy ochroną środowiska. Edukacja globalna uczy krytycznego myślenia, dostrzegania ciągu przyczynowo-skutkowego oraz innowacyjności. Elementy edukacji globalnej można wykorzystywać w projektach interdyscyplinarnych, wprowadzać je na lekcje wychowawcze oraz na lekcje poszczególnych przedmiotów. Dlatego dzisiaj opowiem Ci o tym, w jaki sposób może wprowadzić temat ekologii na swoich lekcjach polskiego i na godzinie wychowawczej.
W tym filmie omówię sześć różnych materiałów do wykorzystania na lekcjach w całości lub we fragmentach. Uczniowie mogą zapoznać się z nimi na lekcji lub w ramach modelu odwróconej lekcji przeczytać albo obejrzeć je w domu, a na lekcji możecie się wówczas skupić na dyskusji i wspólnych działaniach.
Najpierw wiedza, potem opinia
Na maturze z angielskiego egzaminatorka zapytała mnie, na jakich przedmiotach w szkole poruszany jest temat ekologii. Odpowiedziałam wówczas zgodnie z prawdą, że na angielskim. W czasach, gdy kończyłam liceum rozmawianie o ekologii w szkole nie było powszechne. Na lekcjach przyrody, a później biologii niewiele na ten temat słyszeliśmy. W Polsce nie było wówczas jeszcze nawet spójnego systemu segregacji odpadów, a w mediach głośno mówiło się o tym, że polska energetyka węglem stoi i tak będzie już zawsze. (Ups… chyba niewiele zmieniło się od tego czasu.) Prawda była zatem taka, że o ekologii rozmawialiśmy na angielskim, ponieważ słownictwo związane z ochroną środowiska obowiązywało nas na maturze. I tyle.
Bolączką naszej rzeczywistości, w której większość informacji pozyskujemy z Internetu i w której mamy tak dużą trudność w zidentyfikowaniu, co jest prawdą, a co tylko wielokrotnie udostępnionym fake newsem, warto pokazywać uczniom wartościowe źródła informacji i zachęcać ich do tego, by najpierw zdobyli wiedzę na jakiś temat, a dopiero później wyrabiali sobie własną opinię.
Dlatego jeśli Twoi uczniowie po raz pierwszy spotkają się z zagadnieniami dotyczącymi ochrony środowiska na Twoich lekcjach (a może w ogóle w swojej edukacji szkolnej?), to warto zacząć od usystematyzowania ich wiedzy w tym zakresie oraz rozprawienia się z kilkoma mitami, które często słyszymy w mediach.
Na popularnonaukowym kanale Nauka. To lubię na YouTube’ie znajdziesz serię Jak działa klimat, w której w przystępny sposób zostały wytłumaczone różne zagadnienia związane z ociepleniem klimatu i kryzysem klimatycznym. Z tej serii Twoi uczniowie dowiedzą się między innymi, czym się różni pogoda od klimatu i czy oby na pewno śnieg w ostatnie Boże Narodzenie oznacza, że ocieplenie klimatu jest mitem. Zdobędą także wiedzę na temat tego, czy za ocieplenie klimatu odpowiada człowiek czy słońce. W końcu poznają odpowiedzi na kilka nurtujących pytań takich jak to, czy wybuch wulkanu emituje więcej dwutlenku węgla do atmosfery niż elektrownia.
W czasie oglądania tych filmów możesz zaproponować uczniom ćwiczenie umiejętności notowania. Na początku lekcji przypomnijcie sobie różne formy notatek – mapy myśli, notatki wizualne, tabele, punkty czy streszczenia. Poproś uczniów, by notowali najważniejsze informacje w czasie oglądania filmów. Twoi uczniowie będą mogli także poćwiczyć wyłapywanie słów kluczowych. Ich notatki staną się później dobrym punktem wyjścia do dyskusji. Uczniowie mogą zacząć od wymieniania się informacjami w grupach lub możecie od razu przejść do klasowej wymiany zdań. Te filmy to także ciekawy wstęp do projektu wokół tematu ekologii.
Kto powinien walczyć z kryzysem klimatycznym?
Jeśli Twoi uczniowie mają już wiedzę, która pozwala im zajmować stanowisko wobec kryzysu klimatycznego, warto przejść do dyskusji na temat tego, jakie działania możemy podjąć, by coś zmienić.
Najprawdopodobniej Twoi uczniowie słyszeli już o ruchu zero waste i less waste, wiedzą, że lepiej pić wodę z kranu niż z plastikowej butelki i że kupowanie w sklepie foliowych toreb i używanie plastikowych słomek może sprawić, że zostaną negatywnie ocenieni przez swoich rówieśników. O zmianach, jakie podejmujemy jako jednostki, warto mówić w szkole, ponieważ pomaga to budować świadomość społeczną i poczucie wspólnej odpowiedzialności. Nie powinniśmy się jednak na tym zatrzymywać.
Do Twoich uczniów na pewno przemówi ich rówieśniczka (lub trochę starsza koleżanka) – Greta Thunberg. Ta młoda aktywistka stała się symbolem walki o klimat. Być może Twoi uczniowie chodzą na młodzieżowe strajki klimatyczne i tym samym udzielają się w inicjatywie zapoczątkowanej właśnie przez Gretę Thunberg. Ja jednak przywołuję tutaj jej postać, ponieważ Greta mówi właśnie o tym, że zmiany, których dokonują jednostki, nie są wystarczające i to politycy i właściciele wielkich korporacji powinni zmobilizować się do działania i zacząć wprowadzać zmiany systemowe.
Chciałabym Ci polecić dwa materiały związane z postacią Grety. Pierwszy to jeden z rozdziałów książki Tomasza Markiewki Zmienić świat raz jeszcze. Rozdział nosi tytuł Greta Thunberg ma rację i zarysowuje, jak wygląda dyskusja wokół przemówień Grety. W tym rozdziale autor przedstawia argumenty osób popierających Gretę oraz jej przeciwników. Omawia również, w jaki sposób osoby, które nie są ekspertami od klimatu, mogą brać aktywny udział w dyskusji i przyczyniać się do wprowadzania pozytywnych zmian.
Poza tym konkretnym rozdziałem Tomasz Markiewka postuluje w swojej książce, by nie przerzucać odpowiedzialności za kryzys klimatyczny na konsumentów i zacząć wprowadzać zmiany systemowe. Omawiam jej fragmenty w siódmej klasie, ale myślę, że ta książka sprawdzi się świetnie także na lekcjach w liceum.
Przy okazji Grety Thunberg nie sposób nie wspomnieć także o filmie Jestem Greta w reżyserii Nathana Grossmana. Film opowiada historię Grety od momentu rozpoczęcia strajków klimatycznych pod szwedzkim parlamentem, aż do jej wystąpienia na szczycie ONZ w Nowym Jorku w 2019 r.
Film jest niesamowicie przejmujący – zarówno ze względu na historię samej Grety, hejtu, z którym się mierzy oraz jej własnych ograniczeń (np. zdrowotnych), jak i przez wzgląd na pesymistyczne przesłanie, z którym zostawia odbiorcę. Ten film będzie świetną okazją do rozmowy o odpowiedzialności społecznej, oddolnych działaniach związanych z dbaniem o klimat i o aktywizmie.
Innym filmem, który możesz wykorzystać na swoich lekcjach jest dokument Można panikować w reżyserii Jonathana L. Ramseya. Film opowiada historię Szymona Malinowskiego, polskiego fizyka atmosfery, który od lat mówi w mediach o katastrofie klimatycznej. Ten film można z przymrużeniem oka nazwać polską wersją głośnego ostatnio Nie patrz w górę, ponieważ wiele wątków powtarza się w obu produkcjach. W filmie pojawiają się wypowiedzi polityków ze wszystkich stron polskiej sceny politycznej. Można go zatem wykorzystać do dyskusji o podejściu polityków do ekologii i zaproponować dyskusję ponad podziałami politycznymi. W liceum film można wykorzystać także do rozmowy o postprawdzie.
Myśl globalnie, działaj lokalnie
Edukacja globalna zakłada, że uczeń powinien nie tylko zdobywać wiedzę na temat ogólnoświatowych problemów, lecz także angażować się w działania lokalne. Gdy myślimy o skutkach kryzysu klimatycznego, takich jak ograniczony dostęp do wody pitnej, pustynnienie gleby czy zagrożenie nadchodzącą emigracją klimatyczną, mamy wrażenie, że są to problemy, które dotyczą krajów znajdujących się na innych kontynentach. Warto zatem pokazać uczniom również to, w jaki sposób ocieplenie klimatu wpływa na Polskę – jej bezpieczeństwo, gospodarkę i mieszkańców.
Dwa kolejne materiały, o których chcę opowiedzieć, mogą stać się dla Twoich uczniów bodźcem do stworzenia projektu. Może to być kampania informacyjna dla szkoły, wprowadzenie zerowastowych zmian w Waszej szkole czy zaangażowanie się we współpracę z proekologiczną fundacją działającą w Waszej okolicy.
Pierwszy z tych materiałów to film Kasi Gandor Susza, kranówka i betonoza, czyli wszystko o wodzie w Polsce. Z filmu Twoi uczniowie dowiedzą się, ile rzeczywiście Polska ma wody oraz do czego ta woda jest wykorzystywana. W filmie pokazano także zagrożenia związane z utrudnionym dostępem do wody w niektórych częściach kraju.
Drugi materiał to jeden z odcinków podcastu Co w tym koszu, w którym Julia Wizowska rozmawia z Zosią Zochniak współzałożycielką firmy Ubrania do oddania. Rozmowa dotyczy rynku odzieży używanej w Polsce. Z tego podscastu Twoi uczniowie dowiedzą się, co się rzeczywiście dzieje z ubraniami wrzucanymi do kontenerów na odzież używaną oraz z tymi, które są przekazane do recyclingu, poznają też fakty związane z kupowaniem ubrań w sieciówkach. W podcaście przedstawiono także założenia gospodarki cyrkularnej. Podcast jest dosyć długi, ale dołączona jest do niego transkrypcja, której fragmentów możesz także użyć na swoich lekcjach.
A co jeśli za mało wiem?
Być może jako nauczycielka, jako nauczyciel, myślisz, że wprowadzanie edukacji globalnej w szkole wymaga ogromnej wiedzy, której nie posiadasz. Może obawiasz się, ze Twoi uczniowie przyłapią Cię na nieznajomości faktów lub zadadzą Ci pytanie, na które nie znasz odpowiedzi. Może boisz się, że brakuje Ci kompetencji. Niesłusznie! Edukacja globalna stwarza w szkole okazję, by nauczyciel uczył się razem z uczniem. Jeśli czegoś nie wiesz, sprawdź, najlepiej razem z uczniami. Może być tak, że na niektóre tematy Twoi uczniowie będą wiedzieć więcej niż Ty. To fantastycznie! Wykorzystaj tę okazję do tego, by to oni stali się nauczycielami. Wszakże najwięcej się uczymy, gdy uczymy innych!
Jeśli zainteresował Cię ten temat i szukasz więcej inspiracji na ciekawe lekcje, zapisz się do mojego newslettera. Co miesiąc wysyłam Bardzo inspirującą przesyłkę z ciekawymi polecajkami, które pomogą Ci się rozwijać oraz wskażą Ci ciekawe źródła, z których możesz korzystać na lekcjach.
Materiały, o których mówię w filmie:
Zmienić świat raz jeszcze. Jak wygrać walkę o klimat, Tomasz Markiewka, 2021
Jestem Greta, reż. Nathan Grossman, 2020, do obejrzenia online tutaj
Można panikować, Jonathan L. Ramsey, 2020, do obejrzenia za darmo na YT
Czy lumpeksy są ekologiczne, Co w tym koszu
Więcej o:
Comments